Haft słowiański - haft krzyżykowy

Symbolika odzieży u naszych słowiańskich przodków znana jest z kultury ludowej z XVIII/XIX wieku. Bardzo ważną rolę w ubiorze Słowian odgrywały kolory. Dominowała biała tkanina z czerwonym haftem. Kolor biały symbolizował czystość i wolność. Kolor czerwony – krew, ale także męską siłę i witalność. Słowiańskim haftem ozdabiano właściwie wszystkie otwory odzieży, gdyż w ten sposób chroniono ciało przez złymi siłami.

Historia haftu słowiańskiego

Hafty słowiańskie opierają się na podstawowym ściegu – krzyżykowym. Jest to ścieg znany już w antyku. W starożytnej Grecji i Rzymie haftem krzyżykowym wyszywano szaty o znaczeniu magicznym – królewskie płaszcze oraz kapy koronacyjne. Tradycja ta przetrwała do tej pory w hafcie liturgicznym, który z czasem coraz bardziej się rozwijał, z prostych wzorów w skomplikowane kompozycje symboliczne. W średniowieczu hafciarstwo ceniono na równi z malarstwem. Już wtedy prężnie działały ośrodki hafciarskie na terenie Anglii oraz Sycylii. W Polsce rozkwit hafciarstwa przypadł na XIV-XV wiek - w tym czasie na dworach możnych powstawały przepięknie zdobione szaty, zasłony, tkaniny, które świadczyły o bogactwie dworu.

Haft słowiański współcześnie

Obecnie haft słowiański przeżywa swoje odrodzenie w różnego rodzaju grupach rekonstrukcyjnych oraz neopogańskich. Słowiańskie hafty wykonywane są na białych tkaninach czarnymi lub czerwonymi nićmi. Czarne nici mają konotacje z ziemią, z przyrodą – czerwone, o czym była mowa powyżej, z krwią i siłą. Ornamentyka tkanin bazuje na symbolice słowiańskiej, w której częstym motywem jest krzyż równoramienny wpisany w koło, zwany krzyżem solarnym. Kolejnym takim motywem jest swarzyca, również związana z kultem solarnym, zwana także jako „kołowrót”. Następnie mamy symbole odnoszące się do Peruna – boga z mitologii słowiańskiej, a także swastykę, która uznawana jest za prasłowiański symbol wszechświata i wieczności. Znany z kultury materialnej naszych przodków motyw obecny w hafciarstwie to drzewo mądrości, w którego wzór wplecione są elementy zwierzęce oraz florystyczne. Hafty w przeszłości pełniły rolę talizmanów – miały uchronić przed złymi mocami, zdradą, chorobą, zapewnić zdrowie, siłę i miłość.

Haftem słowiańskim określa się wzory wykonane na tkaninie o symbolice słowiańskiej – czyli takie, które odwołują się do wierzeń słowiańskich, z czasów przedchrześcijańskich. Proste i piękne słowiańskie hafty o znaczeniu magicznym są obecnie inspiracją we współczesnym wzornictwie.